İnsanlar yıllardır istenen zamanda çocuk sahibi olmak için değişik yöntemler kullandılar. Çünkü, çocuk büyük bir sorumluluk ve belki de yaşam tarzı. Özellikle istenmeyen zamanda gebeliğin önlenmesi için geleneksel, kişisel ya da tıbbi bir çok yöntem var. Ben tıbbi yöntemlerden bahsedeceğim. Bu nedenle bahsetmeyeceğim iki yöntemi daha doğrusu uygulamayı öncelikle açıklamalıyım. Son zamanlarda popüler olan ertesi gün hapları uzun süredir bilinen ama kullanımı yine uzunca bir dönem zararlı görülen ilaçlardır. Tabii ki yasaklamanın insan üzerinde uyandırdığı tartışılmaz etkiyle gizlice kullanıldılar. Bu ilaçlar doğum kontrol yöntemi değildir. Yüksek doz östrojen ya da progesteron hormonu içerirler ve kullanan kişiyi adet dönemi öncesi haline getirirler. Ve bu hormon dozundan saatler sonra aniden düşük bir hormon dozuyla karşılaşan kadın organizması aynı adet kanamasına benzer bir kanamayla gebeliği sonlandırır. Bu ilaçların başarısı %97’lere kadar bildirilmesine rağmen tıbben başarılarının daha düşük olduğu bilinmektedir. Başarısızlık durumundaysa karşımıza fetüs anomalileri -sakatlıkları- geliyor. Yani yapısal bozukluğu olan ve yaşamla bağdaşmayan bir gebelik oluşuyor. İkinci uygulanansa geri çekme (?) ve bilinçsiz takvim yöntemi. İkisini birlikte anmamın nedeni, başarı oranlarının düşük olması ve ikisinin de kişisel bağımlı yöntemler olmasıdır. Sonuçta kendi vücütlarını ve birbirlerini iyi tanıyan çiftler belli bir çalışma sonunda belki bu yöntemleri kullanabilir. Buna rağmen koruma başarıları düşüktür.
Gebelikten korunma yöntemleri düşünüldüğü gibi kadınlara ait yöntemler değildir. Erkek için de kullanılacak yöntemler mevcuttur. Ama erkeğe ait yöntemler prezervatif dışında kısıtlı ve uygulaması zor yöntemlerdir. Prezervatif (kondom) aynı zamanda kullanımı kolay ve cinsel hastalıklardan da koruyucu olarak tanınmayan cinsel partnerler için öncelikle önerilen bir yöntemdir. Prezervatif dışında geri dönüşü olmayan bir yöntem olan vazektomi yöntemi vardır. Yeterince çocuk sahibi olmuş ya da olmayı düşünmeyen erkekler için geçerli bir yöntemdir. Erkeklerin üreme sistemi belli bir döngü içermediği için tüm zamanlarda üremeye elverişli kalmalarından dolayı yöntemler kısıtlıdır. Vazektomiye benzer şekilde kadınlarda da tüplerin (uterusun yumurtayı tutan uzantıları) bağlanması söz konusudur.
Menstrüel siklus (Adet döngüsü)
Kadınlar ortalama 28 gün süren bir doğurganlık döngüsüne sahiptir. Bu döngünün ilk gününden itibaren östrodiol ve hipofiz hormonları yavaşça yükselir. Bu esnada olgunlaşan yumurta hücresi bu dönemin 12. – 18. günü içinde yumurtalıklardan koparak uterusun uzun yan kolları (tüpler) tarafından yakalanır. Ve tüplerden geçerek uterus içine ilerler. Bu esnada gerçekleşen bir cinsel ilişki sonrası uterusa girebilen spermler hareketlilikleri sayesinde yumurta hücresine ulaşabilirse gebelik oluşturabilirler. Yumurtlama sonrası östradiol ve hipofiz hormonları giderek düşer. Bu sırada oluşabilecek bir gebeliği desteklemek için progesteron denen bir hormon yükselmeye başlar. Yumurtlamadan yaklaşık 10 – 18 gün sonra eğer gebelik oluşmamışsa düşen hormon düzeyleri nedeniyle uterusta çekilme kanaması denilen ve gebeliğe hazırlanmış uterusun iç yüzeyi, kılcal damarları ve tabii ki yumurtayı içeren bir kanamalı akıntı oluşur. Bu kanamanın hemen ardından bu döngü yeniden başlar. Kadınların yaşamları boyunca bu döngüyü yaratabilecek sınırlı sayıda yumurtaları vardır. Bu yumurtalar bittiğinde kadın postmenapozal döneme girer ve hormon etkilerinden uzak kalır. Takvim yönteminde özellikle vücut ısısı takibiyle de yumurtlama dönemi tahmin edilebilir. Çünkü yumurtlamadan sonra temel vücut ısısında 0.2 – 0.8 °C artış olur.
Kadına ait doğum kontrol yöntemleri bu döngüyü değiştiren hormon ilaçları ve mekanik etkili yöntemler olarak ikiye ayrılır.
Hormonal yöntemler
Bu gruptaki ilaçlar adet döngüsünü kontrol etmeye yarar. Bu hormonlar kimyasal sentezlenir ve vücuttaki normal hormonları düzenleyecek en az dozlarda kullanılır. Bu dozlarda adet döngüsünün kontrolu hipofizden çıkıp bizim elimize geçer.
1- Oral kontraseptiflerin aylık kullanımının sonunda adet döngüsünde anılan kanama oluşur. Tüm güvenilirlikleri ve etkinliklerine rağmen bu dozda hormonu fazladan alması sakıncalı kadınlar vardır. Kalp damar hastalığı olan ya da riski taşıyanlar, ailesinde meme kanseri öyküsü olanlar, rahim kanseri ile ilişkili olabilecek herhangi bir rahatsızlığı olanlar
2- Yine hormon içeren, iğne ile yapılarak vücutta üç ay doğum kontrolu sağlayan ilaçlar kullanılabilir. Kullanabilecek kadınlar ve vücuttaki etkileri oral kontraseptiflerle aynıdır. Farkı hergün kadını ilaç içmekten kurtarmasıdır.
3-Son olarak norplant denilen ve küçük bir cerrahi operasyonla cilt altına yerleştirilen ve 5 yıl süreyle doğum kontrolu sağlayan ilaçlar vardır. Etki süresi çok daha uzundur. Kullanım sakıncaları ve etki şekli doğum kontrol haplarıyla aynıdır.
Mekanik yöntemler
Hormon içermeyen mekanik etkili diğer bir yöntem ise rahim içi araç kısaca RIA’ dır ve halk arasında spiral olarak bilinir. Rahim içine yerleştirilerek, rahimde yaptığı yabancı cisim etkisi nedeniyle yumurtanın tutunmasını zorlaştırarak etkili olur. Bu araçların içinde hormon içeren türleri de vardır ve etkinliği artması amaçlı bu ekleme yapılmıştır. Yan etkileri çok azdır. Yalnızca etkisini de oluşturan nedenle enfeksiyona zemin hazırlayabilir. Böyle bir durumda hemen çıkarılır ve uygun tedaviden sonra istenilen yönteme dönülebilir.
Diğer yöntemler
Ayrıca ilişki öncesi vajinaya bazı sperm öldürücü maddelerin konması esasına dayanan fitil, sprey, jel, krem gibi formları bulunan spermisitler mevcuttur. Kondomların içinde de yer alan nonoxynol- 9, spermisit bir maddedir. Etkinliği 1-2 saat sürer. İlişkiden en az 15 dk ile yarım saat önce uygulanmalıdır.
Diyafram cinsel ilişki öncesinde kadının rahim ağzına yerleştirdiği bir gereçtir. Doğum kontrol yöntemi olarak bu yöntemi tercih eden kadınlar, jinekolojik muayene sonrası doktorun tavsiye ettiği boyutta diyafram alarak, ilk kullanım için doktor kontrolünde dener. Takılması tam olarak öğrenildikten sonra kullanılmaya başlanır. İlişkiden önce, üzerine spermisit sürülerek uygulanması, etkinliği arttıracaktır. İlişkiden hemen önce takılır; en az 6 saat sonra çıkarılmalıdır. Etkinliği ve faydaları prezervatifle aynıdır.
İstediğiniz çocuğu dünyaya sağlıkla getirmeniz dileğiyle …
